Chấn thương cổ chân khi đá bóng: Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Bóng đá là một môn thể thao rất phổ biến và được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, với những pha va chạm, xoạc bóng, sút bóng, xoay trở liên tục thì chấn thương trong bóng đá là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt là chấn thương cổ chân khi đá bóng.

Theo thống kê, chấn thương cổ chân chiếm đến 30% trong tổng số chấn thương khi chơi bóng đá. Do đó, để có thể chơi bóng an toàn và hiệu quả, người chơi cần am hiểu về cấu tạo, các loại chấn thương cổ chân khi đá bóng thường gặp, nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa chấn thương cổ chân khi đá bóng.

Cấu tạo vùng cổ chân

Cổ chân là khớp nối giữa bàn chân và cẳng chân, được cấu tạo bởi:

• Xương: Bao gồm xương chày trước, xương mác, xương sên, xương gót chân. Các xương này tạo thành khớp cổ chân với mặt khớp bọc lớp sụn mỏng giúp xương chuyển động trơn tru.
• Dây chằng: Là các bó sợi mạnh, kết nối các xương lại với nhau, giúp tạo sự ổn định cho khớp cổ chân. Gồm có dây chằng ngoài, dây chằng trong và dây chằng giữa.
• Cơ: Nhiều nhóm cơ bám vào vùng cổ chân như cơ chày trước, dưới, cơ sinh đôi, cơ duỗi ngắn… Các cơ này giúp gấp bàn chân lên và duỗi bàn chân xuống.
• Gân: Gân gót Achilles nằm phía sau cổ chân, bám từ 3 đầu cơ bắp chân tới xương gót. Các gân khác bám từ cơ tới các ngón chân.

Phức hợp cấu trúc cổ chân giúp tạo sự linh hoạt để bàn chân di chuyển sang 2 bên, gấp lên, duỗi xuống, xoay một góc 30-50 độ. Tuy nhiên sự linh hoạt này cùng tính chất khớp tải trọng khiến cổ chân dễ bị chấn thương khi bị xoắn mạnh, cử động sai tư thế.

Chấn thương cổ chân khi đá bóng là gì?

Chấn thương cổ chân khi đá bóng là tổn thương xảy ra ở vùng cổ chân, gây đau và ảnh hưởng đến khả năng vận động của bàn chân. Trong đá bóng, các chấn thương cổ chân khi đá bóng thường gặp là bong gân, viêm gân, giãn dây chằng hoặc gãy xương cổ chân.

Trên sân bóng, các pha va chạm, xoay trở liên tục khi tranh bóng hay đổi hướng khiến cổ chân bị xoắn mạnh, vận động quá tầm hoạt động dẫn đến gây tổn thương các thành phần cấu tạo khớp. Với cấu trúc giải phẫu đặc thù, gồm nhiều xương, dây chằng, gân và cơ, chấn thương ở vùng này có tỷ lệ cao, nhiều dạng tổn thương.

Chấn thương cổ chân khi đá bóng có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của chấn thương cổ chân khi đá bóng phụ thuộc vào loại tổn thương cũng như mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Các chấn thương cổ chân khi đá bóng nặng đến xương, dây chằng có thể cần thời gian nghỉ thi đấu lâu dài để bình phục, thậm chí phải phẫu thuật, lại còn có nguy cơ để lại di chứng kéo dài.

Nếu không được chăm sóc đúng cách, các chấn thương cổ chân khi đá bóng nhẹ cũng có thể rất nguy hiểm, dễ bị tái phát và gây ra các vấn đề mãn tính. Tình trạng đau mạn tính, cứng khớp, teo cơ, yếu cơ lực chân do các chấn thương tái đi tái lại ở cổ chân sẽ cản trở khả năng vận động và gây ảnh hưởng đến chất lượng sống sau này.

Vì vậy, bất kỳ chấn thương cổ chân khi đá bóng nào cũng đều cần được điều trị kịp thời và đúng cách để hồi phục hoàn toàn, phòng tránh biến chứng.

Các loại chấn thương cổ chân thường gặp

Trên sân bóng, các pha va chạm, xoay trở liên tục khi tranh bóng hay đổi hướng khiến cổ chân dễ bị tổn thương. Các chấn thương cổ chân khi đá bóng thường gặp bao gồm:

Bong gân cổ chân

Bong gân cổ chân (hay còn gọi là trật cổ chân) là một trong những chấn thương cổ chân khi đá bóng phổ biến nhất. Bong gân xảy ra khi dây chằng bị giãn quá mức hoặc đứt rời một phần hoặc toàn bộ, gây đau đớn cấp tính và sưng tấy ngay lập tức.

Ở dạng bong gân nhẹ (độ 1), có sự giãn nhẹ ở dây chằng cổ chân. Bong gân độ 2 gây đau và sưng rõ rệt khi một số sợi của dây chằng bị đứt rời. Với bong gân độ 3, toàn bộ dây chằng bị đứt, gây đau đớn dữ dội, sưng phù, bầm tím nặng nề, mất khả năng vận động và tì đè. Thông thường, bong gân xảy ra ở dây chằng trong hoặc ngoài cổ chân.

Triệu chứng nổi bật gồm: Đau và sưng tấy phần ngoài/ trong cổ chân, tím bầm, đau tăng khi co duỗi bàn chân, khó khăn khi tì đè.

Viêm gân và điểm bám gân cổ chân

Gân Achilles là gân khỏe nhất cơ thể, nhưng cũng dễ bị tổn thương do căng kéo quá mức. Khi chạy, nhảy, đổi hướng đột ngột, gân Achilles bị kéo căng mạnh. Nếu tình trạng này kéo dài, sẽ gây ra hiện tượng viêm gân Achilles – sưng, đau, cứng khớp cổ chân phía sau.

Ngoài gân Achilles, một số gân khác cũng thường bị viêm như gân mu chân, gân khép mu chân, gân duỗi các ngón… Viêm gân mu chân gây đau mặt trên bàn chân khi duỗi ngón chân lên, viêm gân khép mu chân gây đau mặt trong cổ chân khi đi bộ…

Bám gân (điểm nơi gân bám vào xương) cũng có thể bị viêm do vận động quá sức. Viêm bám gân gót chân là tình trạng hay gặp do sự căng kéo quá mức của gân Achilles với xương gót, gây đau gót chân, nhất là khi vận động.

Gãy xương cổ chân

Gãy xương cổ chân thường xảy ra do các lực tác động mạnh trong quá trình tranh chấp bóng, va chạm, ngã đập. Đây là chấn thương cổ chân khi đá bóng nghiêm trọng, gây đau đớn dữ dội, biến dạng cổ chân, sưng nề, tụ máu nặng nề. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, gãy xương cổ chân có thể để lại di chứng nặng nề, ảnh hưởng đến khả năng vận động sau này, thậm chí dẫn đến dị tật, teo cơ, teo xương.

Do cấu trúc giải phẫu đặc thù với nhiều khớp xương và dây chằng phức tạp, gãy xương cổ chân gồm gãy tại các vị trí xương mắt cá, xương chày dưới, xương mác dưới… Việc điều trị đòi hỏi nắn chỉnh chính xác và cố định lâu dài bằng bột hoặc phẫu thuật kết hợp xương.

Nguyên nhân gây chấn thương cổ chân khi đá bóng

Chấn thương cổ chân khi đá bóng thường xảy ra do:

• Vận động sai tư thế: Kỹ thuật và tư thế vận động không chuẩn, như xoạc bóng thiếu chính xác, đổi hướng không khéo léo… khiến cổ chân dễ bị xoắn, bẻ vẹo gây chấn thương.
• Va chạm mạnh: Các lực tác động mạnh từ phía đối thủ trong những pha tranh chấp, va chạm có thể gây gãy xương, bong gân, giãn dây chằng cổ chân nếu cổ chân bị xoắn một cách bất ngờ.
• Mặt sân xấu: Mặt sân gồ ghề, ẩm ướt sẽ làm giảm độ bám, khiến các bước chạy, dừng không ổn định, dễ bị xoắn hoặc trượt chân dẫn đến chấn thương cổ chân.
• Giày và bảo vệ không phù hợp: Sử dụng giày không vừa chân hoặc không có độ bám phù hợp với từng loại sân khiến các bước chạy, dừng, đổi hướng thiếu chính xác, cổ chân dễ bị xoắn gây chấn thương. Bảo vệ ống đồng không tốt cũng khiến cổ chân dễ bị va đập trực tiếp.
• Vận động quá sức: Vận động quá sức khả năng khiến cơ gân mệt mỏi, sức bền sụt giảm, dễ bị căng kéo quá mức trong lúc hoạt động gây viêm và đứt gân, dây chằng.
• Các yếu tố nguy cơ khác: Cơ bắp yếu, dây chằng kém dẻo dai, các bệnh lý xương khớp, thừa cân, béo phì, di chứng chấn thương cũ… đều là các yếu tố làm tăng nguy cơ chấn thương cổ chân khi tập luyện và thi đấu.

Triệu chứng chấn thương cổ chân khi đá bóng thường gặp

Tùy thuộc vào mức độ và loại tổn thương, chấn thương cổ chân khi đá bóng có thể biểu hiện các dấu hiệu như:

• Đau cổ chân: Đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, tăng lên khi vận động và tì đè lên cổ chân
• Sưng nề, bầm tím vùng cổ chân
• Khó cử động bàn chân, có cảm giác tê bì, yếu cơ lực
• Biến dạng cổ chân (nếu gãy xương nghiêm trọng)
• Đau và cứng vùng bám gân
• Đau và sưng dọc bó cơ (nếu viêm/đứt gân)

Khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào ở cổ chân sau các pha va chạm, cú sút không chuẩn, hoặc sau khi tập luyện, thi đấu cường độ cao, cần ngừng ngay hoạt động và tìm đến sự trợ giúp của chuyên gia y tế. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ rút ngắn thời gian hồi phục, phòng tránh biến chứng về chấn thương cổ chân khi đá bóng.

Cách điều trị khi gặp chấn thương cổ chân khi đá bóng

Tùy thuộc vào loại tổn thương cụ thể, việc điều trị chấn thương cổ chân khi đá bóng sẽ có phương pháp thích hợp:

Điều trị gãy xương cổ chân

Với gãy xương cổ chân, cần chẩn đoán chính xác vị trí và mức độ gãy xương. Dựa vào vị trí và mức độ gãy xương, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:

• Gãy xương không di lệch (gãy thẳng): Bác sĩ sẽ cố định cổ chân bằng nẹp hoặc bó bột trong 6-8 tuần. Trong thời gian này cần hạn chế tì đè và vận động. Khi cổ chân đã hồi phục ổn định, người bệnh sẽ cần tập vật lý trị liệu để lấy lại sức mạnh và độ linh hoạt cho cổ chân.
• Gãy xương có di lệch hoặc nát xương: Sẽ cần phẫu thuật kết hợp xương để nắn chỉnh các mảnh xương về đúng vị trí và cố định bằng nẹp vít. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ cần mang nẹp, bột ổ định và luyện tập phục hồi chức năng trong thời gian dài hơn, thường là 3-6 tháng.

Điều trị bong gân cổ chân

Với bong gân cổ chân, tùy vào mức độ nặng nhẹ sẽ có phương pháp xử trí thích hợp:

• Bong gân nhẹ (độ 1, độ 2): Áp dụng phương pháp RICE (nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép, nâng cao chân) để giảm sưng và đau. Có thể sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm theo chỉ định của bác sĩ. Mang nẹp ổ định cổ chân trong 1-2 tuần. Sau đó tập các bài tập vật lý trị liệu phù hợp để lấy lại sức mạnh cho cổ chân.
• Bong gân nặng (độ 3): Cần được cố định cổ chân trong nẹp hoặc bột trong ít nhất 6 tuần. Trong một số trường hợp nặng khi dây chằng bị đứt hoàn toàn, phẫu thuật có thể được chỉ định để chỉnh khớp cổ chân về đúng vị trí. Quá trình tập phục hồi chức năng có thể lên đến 2-3 tháng.

Tuyệt đối không tự ý vận động, tập luyện khi chưa được bác sĩ cho phép để tránh tình trạng tái phát, tổn thương nặng hơn.

Điều trị viêm gân cổ chân

Với các chấn thương viêm gân cổ chân, cần ngừng ngay hoạt động gây đau và để gân được nghỉ ngơi. Các bước điều trị cơ bản gồm:

• Nghỉ ngơi, hạn chế vận động gây đau
• Chườm lạnh giảm đau, sưng nề
• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm theo chỉ định
• Băng ép, đeo miếng lót để giảm sức ép lên gân
• Mát xa, kéo giãn cơ gân nhẹ nhàng
• Các bài tập vật lý trị liệu tăng sức mạnh, độ dẻo dai cho gân (chỉ thực hiện khi cấp tính đã hết)

Nếu viêm gân dai dẳng không đỡ với điều trị bảo tồn, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticoid tại chỗ hoặc phẫu thuật trong trường hợp đứt gân hoàn toàn.

Việc luyện tập, thi đấu trở lại sau chấn thương gân cổ chân đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuần tự theo hướng dẫn của chuyên gia để tránh bị tái phát.

Biện pháp phòng ngừa cổ chân bị chấn thương

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ chấn thương cổ chân khi đá bóng:

• Khởi động kỹ càng trước mỗi buổi tập/ trận đấu: Khởi động giúp tăng nhiệt độ cơ, cải thiện tính đàn hồi và linh hoạt cho gân, dây chằng, làm giảm nguy cơ chấn thương. Nên khởi động tối thiểu 10-15 phút với các động tác chạy nhẹ, tăng tốc, xoay khớp, nhảy…và tập trung vào các vùng hay bị chấn thương như cổ chân.
• Sử dụng giày và bảo vệ cổ chân phù hợp: Lựa chọn giày vừa chân, có độ nâng đỡ và ma sát phù hợp với từng loại sân. Mang băng keo thể thao, nẹp bảo vệ cổ chân chất lượng tốt giúp cố định và làm giảm lực tác động lên cổ chân khi vận động.
• Luyện tập sức mạnh và sự dẻo dai cho cơ cổ chân: Thực hiện các bài tập như xoay bàn chân, nhón gót, bước sang ngang, nhảy dây…để tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt cho cơ gân vùng cổ chân, từ đó hạn chế chấn thương.
• Tập huấn kỹ thuật đúng: Các động tác xoay trở, đổi hướng, xoạc bóng…khi thực hiện đúng kỹ thuật sẽ giúp giảm áp lực lên cổ chân, tránh bị xoắn và chấn thương.
• Tránh vận động quá sức và cho cổ chân nghỉ ngơi hợp lý: Kiểm soát khối lượng và cường độ tập luyện phù hợp. Nên tập đều đặn, tăng tiến dần để tránh gây quá tải đột ngột. Nghe theo cơ thể, nghỉ ngơi đầy đủ và dành thời gian cho các hoạt động giãn cơ, thả lỏng hoàn toàn sau mỗi buổi tập.
• Không chơi bóng khi đang có chấn thương cổ chân: Chấn thương chưa lành mà tập luyện, thi đấu tiếp sẽ gây tổn thương nặng hơn, thậm chí dẫn đến di chứng và khiến việc bình phục trở nên khó khăn. Cần chờ cổ chân hồi phục hoàn toàn và được chuyên gia y tế đồng ý mới nên trở lại sân bóng.

Kết bài

Chấn thương cổ chân khi đá bóng là vấn đề thường gặp khi chơi bóng đá. Việc am hiểu về nguyên nhân, cách phòng tránh và xử lý chấn thương cổ chân khi đá bóng đúng cách sẽ giúp người chơi có thể theo đuổi đam mê một cách an toàn và lâu dài. Đồng thời, nếu đang tìm kiếm niềm vui mới, cảm giác phấn khích khác từ thể thao, hãy ghé thăm Tin Game Hay. Tại đây, bạn sẽ được đắm mình vào thế giới game hoành tráng, đa dạng thể loại mà không lo gặp phải những chấn thương như ngoài sân bóng. Khám phá ngay để bắt đầu cuộc hành trình game thú vị không giới hạn ngay hôm nay!

• Cách quấn băng đầu gối khi đá bóng: Hướng dẫn dễ hiểu cho người mới
• Quấn băng cổ chân đá bóng: Các bước đơn giản và hiệu quả
• Chấn thương đầu gối khi đá bóng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa